wete

Mofers

Wirkwaord

Lemma

wete /wé:te/

1. (euvergenkelik) kinnis höbbe van get
2. (euvergenkelik) (specefiek) get door te uben of te studere gelieërd höbbe
3. (euvergenkelik) bekindj of vertroewdj zeen mit emes of get

Aafbraeking

• we-te

Aafleijinge

• alwetendj, godweit, ónwetendj, weet, weter
• wetesjap
• aafwete

Verwantje wäörd

• kinne

Zagswies

• (waal) baeter wete / (waal) baeter weite: 'n anger inzich höbbe
• besjeid wete / besjeid weite: wete wie de zakes daoveur staon
• emes besjeid laote wete: emes laote wete wie get in zie werk zal gaon
• Joos maag wete ...: Ich weit 't neet en nemes wètj 't ...

  Joos maag wete wo dae Jos noe weer oethingk.

• örges waeg mit wete
  1. örges raod mit wete, in staot zeen get good aan te pakke
  2. get wete te verwirke
• de waeg wete

  Det is e veurdeil des toe zoea good de waeg wèts.

• toet of blaos van get wete: nörges get van wete
• van veure neet wete det me van achter laef: slaopendj uige, neet flot van verstandj zeen (Nederlandjs: suffig zijn)
• waal van ... wete: good kónne ...

  Die luuj wete waal van fieëste; die zeen al de gansen aovendj laeven 'nt make.

• wete wo haas hup: good oppe huuegdje zeen van alles, veural van erotische weetjes
• wie en waat wete: de ómstenjigheje kinne
• zich gènne raod wete: neet wete waat me mót doon

Verveuging

		ich		doe		det		veer		geer		zie		deilwaord
		radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison
hujigen tied	sjrif	weit wèt¹ wei²		wèts ↓wits		wètj ↓witj		wete weite	weten weiten	wètj		wete weite	weten weiten	wetendj weitendj
	IPA	/wɛ́i̯t/ /we̞t/	/wɛ́i̯d/ /we̞d/	/we̞ts/ /wɪts/	/we̞dz/ /wɪdz/	/we̞c/ /wɪc/	/we̞ɟ/ /wɪɟ/	/wé:te/ /wɛ́i̯te/	/wé:ten/ /wɛ́i̯ten/	/we̞c/	/we̞ɟ/	/wé:te/ /wɛ́i̯te/	/wé:ten/ /wɛ́i̯ten/	/wɛ́i̯teɲɟ/ /wɛ́i̯teɲɟ/
		/wɛ̀i̯/
vergangen tied	sjrif	wós ↓wis		wós ↓wis		wós ↓wis		wóste ↓wiste	wósten ↓wisten	wós ↓wis		wóste ↓wiste	wósten ↓wisten	gewete ↓geweite	geweten ↓geweiten
														†gewós
	IPA	/wʊs/ /wɪs/	/wʊz/ /wɪz/	/wʊs/ /wɪs/	/wʊz/ /wɪz/	/wʊs/ /wɪs/	/wʊz/ /wɪz/	/wʊstə/ /wɪste/	/wʊstən/ /wɪsten/	/wʊs/ /wɪs/	/wʊz/ /wɪz/	/wʊstə/ /wɪste/	/wʊstən/ /wɪsten/	/ɣə'wé:te/ /ɣə'wɛ́i̯te/ /ɣə'wʊs/	/ɣə'wéten/ /ɣə'wɛ́i̯ten/ /ɣə'wʊz/
hujigen tied (kónjunktief)	sjrif	weit		weits		weit		wete weite	weten weiten	weit		wete weite	weten weiten	—
	IPA	/wɛ́i̯t/	/wɛ́i̯d/	/wɛ́i̯t/	/wɛ́i̯d/	/wɛ́i̯t/	/wɛ́i̯d/	/wé:te/ /wɛ́i̯te/	/wé:ten/ /wɛ́i̯ten/	/wɛ́i̯t/	/wɛ́i̯d/	/wé:te/ /wɛ́i̯te/	/wé:ten/ /wɛ́i̯ten/	—
vergangen tied (kónjunktief)	sjrif	wus		wus		wus		wuste	wusten	wus		wuste	wusten	—
	IPA	/wøs/	/wøz/	/wøs/	/wøz/	/wøs/	/wøz/	/wøstə/	/wøstən/	/wøs/	/wøz/	/wøstə/	/wøstən/	—
gebi-jjendje wies	sjrif			weit!				wete-v'r weite-v'r		weitj! wètj!
	IPA			/wɛ́i̯t/	/wɛ́i̯d/			/wé:tever/ /wɛ́i̯tever/		/wɛ́i̯c/ /we̞c/	/wɛ́i̯ɟ/ /we̞ɟ/
substantivering		infinitief		gerundium I		gerundium II		supinum				participium
		radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal		liaison		radikaal		liaison
	sjrif	wete weite	weten weiten	geweit ó geweet ó		wete weite	weten weiten	wetentaere weitentaere		wetentaeren weitentaeren		gewete geweite		geweten geweiten
	IPA	/wé:te/ /wɛ́i̯te/	/wé:ten/ /wɛ́i̯ten/	/ɣə'wɛ́i̯t/ /ɣə'wé:t/	/ɣə'wɛ́i̯d/ /ɣə'wé:d/	/wé:te/ /wɛ́i̯te/	/wé:ten/ /wɛ́i̯ten/	/wé:ten̥'tɛ̀:re/ /wɛ́i̯ten̥'tɛ̀:re/		/wé:ten̥'tɛ̀:ren/ /wɛ́i̯ten̥'tɛ̀:ren/		/ɣə'wé:te/ /ɣə'wɛ́i̯te/		/ɣə'wé:ten/ /ɣə'wɛ́i̯ten/

Raod

1. allein in ónbeklemtoeandje peziesje
2. allein wen 't veurnaamwaord ich drek d'rachter kump

d'n Aadste vorm van dit wirkwaord is mit 'n ee~ in 't mieëvaad en 'n ei~/è in 't inkelvaad, dus wete - ich weit - doe wèts. In ajer spraok waerdje dit door analoogwirking weite - ich weit - doe wèts, meh daonao versjuufdje 't trögk nao wete - ich wèt - doe wèts.

De vörm "witj" en "wits" kómmen allewiel ummertoe mieë veur.

In anger spraoke

[1]

Albanees: di(sq:) Arabisch: علم(ar:) Frans: savoir Hindi: जानना(hi:) Ieslandjs: vita Ingels: know(en:) Japans: 知る(ja:) Koreaans: 알다(ko:)

Nederlandjs: weten Pruus: wissen(de:) Russisch: знать(ru:), ведать(ru:) Sjinees: 悉(zh:) Spaans: saber Tadzjieks: донистан(tg:) Tagalog: malaman(tl:) Zweeds: veta

Zelfstenjig naamwaord

Neet-lemma

wete ó /wé:te/

1. (gerundium) gerundium II van wete
   

Raod

Deze vorm (gerundium II taenge I) geldj es (neutraal) spraokgebroek sónger negatieve bieklank.

Aafbraeking

• we-te

Verbuging

		inkelvaad		mieëvaad
		radikaal	liaison	radikaal	liaison
nom.	sjrif	wete	weten	—
	IPA	/wé:te/	/wé:ten/	—
dim.	sjrif	—		—
	IPA	—		—
dat.	sjrif	wete	weten	—
	IPA	/wé:te/	/wé:ten/	—

Wirkwaord

Neet-lemma

wete /wé:te/

1. (neet-lemma) mieëveljigen ieëste-persoeansvorm (veer) innen hujigen tied van wete
2. (neet-lemma) mieëveljigen derdje-persoeansvorm (zie) innen hujigen tied van wete

Aafbraeking

• we-te

Wirkwaord

Neet-lemma

wete /wé:te/

1. (neet-lemma) mieëveljigen ieëste-persoeansvorm (veer) inne vergangen tied van wiete
2. (neet-lemma) mieëveljigen derdje-persoeansvorm (zie) inne vergangen tied van wiete

Aafbraeking

• we-te

Zelfstenjig naamwaord

Neet-lemma

wete /wé:te/

1. (neet-lemma) mieëvaadsvorm van weet

Aafbraeking

• we-te