be-

Mofers

Veurveugsel

Lemma

be- /bə/

1. maak van 'n óneuvergenkelik wirkwaord 'n euvergenkelik wirkwaord mit e liejendj veurwerp of e reflexief wirkwaord

   dinke > bedinke

   doon > bedoon

   hange > behange

   kieke > bekieke

   lege > belege

   loupe > beloupe

   raekene > beraekene

   rieje > berieje

   sjiete > besjiete

   sloete > besloete

   spraeke > bespraeke

   wieze > bewieze

   wirke > bewirke

   zeile > bezeile

   zeivere > bezeivere

   zoepe > bezoepe

2. verangert bie 'n euvergenkelik wirkwaord 't liejendj veurwerp, wobie 'n veurzitselveurwerp 't liejendj veurwerp wuuert en angesóm

   boewe > beboewe (hoezer boewen op 't landj > 't landj beboewe mit hoezer)

   vraoge > bevraoge (get vraogen aan emes > emes bevraogen euver get)

3. maak van 'n euvergenkelik wirkwaord e wirkwaord wobie eine persoean of mieë luuj get óngergaon det veroearzaak wuuert door 't óngerwerp

   dene > bedene

   kieëre > bekieëre

   neume > beneume

   staeke > bestaeke

   staele > bestaele

   trèkke > betrèkke

   zeuke > bezeuke

4. guuef bie wirkwäörd 'n toestandjsverangering aan

   gaeve > begaeve

   haole > behaole (?)

   kómme > bekómme

   ligke > beligke

   sjummele > besjummele

   slaon > beslaon

   valle > bevalle

   vange > bevange

   vreze > bevreze

5. maak van e zelfstenjig of bieveugelik naamwaord 'n euvergenkelik wirkwaord (döks mit 't inveugsel -ig)

   heks > behekse

   hert > behertige

   hieër > behieëre

   köste > beköstige

   middel > bemiddele

   naodrök > benaodrökke

   nöt > benötte

   nuuj > benuje

   sjaaj > besjadige (euver 't Nederlandjs)

   sjerm > besjerme

   sjöljig > besjöljige

   voel > bevoele

   volk > bevölke (mit umlaut)

   vrie > bevrieje

6. maak van e zelfstenjig of bieveugelik naamwaord e bieveugelik naamwaord det de vorm haet van e voltoeadj deilwaord, terwiel 't corresponderendj wirkwaord gaar neet besteit

   rós > berós

   vrundj > bevrundj

7. (ónproduktief) vörmp e biewaord en veurzitsel van richting en plaats

   *aove < euver > baove

   in > binne

   oet > boete

   ziej > bezieje

8. óndudelike beteikenisse bie ergatieve en óneuvergenkelike wirkwäörd

   huuere > behuuere

   staon > bestaon

   vinje > bevinje

9. verzwaking van bie

   bie God > begod

10. sónger dudelike kattegorische beteikenisse

    ginne > beginne

    haje > behaje

    betale

    trachte > betrachte

    zeen > bezeen

Raod

In raar vel krieg 't gróndjwaord 'nen umlaut; meis is det aevel neet zoea.

In 't Mofers kump dit veurveugsel bie väöl wirkwäörd neet veur wo det in 't Nederlandjs waal is: mujje "bemoeien", loeane "belonen", straove "bestraffen", danke "bedanken", dèkke "bedekken" enzowiejer. Allewiel kómme de vörm op be- ouch veur.

Aafbraeking

• be

Verwantje wäörd

• bie, bie-